Načini povezivanja i uređaji
Računarska mreža predstavlja skup međusobno povezanih računara, perifernih uređaja i drugih resursa, s ciljem kvalitetnijeg, efikasnijeg i operativnijeg korištenja informacija, podataka i raspoloživih resursa.
LAN – Local Area Network
Lokalna mreža je u jednoj kući ili zgradi, jednoj ulici. Računari su blizu jedan drugog.
WAN – Wide Area Network
Internet je primjer WAN mreže.
Switch je aktivni mrežni uređaj koji povezuje mrežne segmente. Pri komunikaciji dva računara Switch kreira virtuelnu konekciju između njih i omogućava im ekskluzivnu komunikaciju, što praktično ostalim parovima računara omogućava da simultano komuniciraju bez opterećivanja drugih mašina.
Switch obično ne zahtijeva konfiguraciju.
Ruter
Ruter razdvaja ali i povezuje dvije računarske mreže. On omogućava saobraćaj između više računarskih mreža, zbog čega je ruter – mrežni uređaj. Jednostavnije rečeno – ruter u vašem domaćinstvu s jedne strane je povezan na internet, a s druge strane na vašu privatnu lokalnu mrežu.
Ruter zahtijeva konfiguraciju zbog raznoraznih mogućnosti koje nudi.
Portovi
Portovi su apstraktne odredišne tačke koje su identifikovane prirodnim brojevima.
Zamislite da od mjesta A do mjesta B imamo telefonski kabl kojim se povezuju centrale u gradovima. Vrlo je vjerovatno da će unutar tih kablova biti veliki broj manjih kablova , tzv. parica . Kada bi smo koristili cijeli kabl za telefoniranje građani bi morali da čekaju da njihov prethodnik obavi razgovor, kako bi dobili vezu. Ovako, ukoliko parice obilježimo brojevima od 0 do 65534 imat ćemo 65535 građana koji će istovremeno komunicirati. Na isti način svaka internet aplikacija ima port na kome funkcioniše.
Portovi su nam bitni za otvaranje pristupa raznoraznim aplikacijama: DVR, IP kamere, FTP serveri. Web serveri…
IP Adrese
IP adresa (Internet Protocol adresa) je numerička oznaka koja se koristi za identifikaciju uređaja na mreži koja koristi Internet Protocol za komunikaciju. Svaki uređaj povezan na mrežu, poput računara, servera, pametnih telefona, ili mrežnih printera, ima jedinstvenu IP adresu koja omogućava razmjenu podataka između tih uređaja.
IPv4
npr. 192.168.1.15
IPv6
Ona je uvedena zbog ograničenosti IPv4 jer je već nestalo javnih IPv4 adresa u Europi. Praktično se baš i ne koristi toliko puno.
npr. fde5:cd7a:9e1c:fd19:d799:931b:f0a8:bb10
Javna IP adresa
Javna IP adresa je IP adresa koju vaš kućni ili poslovni ruter prima od vašeg ISP-a. Javne IP adrese su potrebne za bilo koji javno dostupni hardver za mrežu, kao što je vaš kućni ruter, kao i za servere koji hostaju web stranice.
Ona je ujedno i dinamička, mijenja se svaki put kada restartujete vaš ruter ili nakon 24h. Možete zakupiti i statičku javnu adresu ako imate potrebe za tim.
Javna IP adresa vam je potrebna ako želite pristupiti npr. IP kameri kada ste vani putem 4G ili druge WiFI mreže.
IP adresa (Internet Protocol adresa) je numerička oznaka koja se koristi za identifikaciju uređaja na mreži koja koristi Internet Protocol za komunikaciju. Svaki uređaj povezan na mrežu, poput računara, servera, pametnih telefona, ili mrežnih štampača, ima jedinstvenu IP adresu koja omogućava razmjenu podataka između tih uređaja.
Javnu IP adresu možemo saznati putem stranice https://whatismyipaddress.com/
Lokalna IP adresa je IP adresa dodijeljena vašem uređaju na lokalnoj mreži.
MAC Adresa je globalno jedinstveni identifikator dodjeljen mrežnim uređajima, i s toga se često naziva hardverskom ili fizičkom adresom. MAC adrese su 6-bitne (48-bita) dužine i pišu se u “MM:MM:MM:SS:SS:SS” formatu. U prvom 3-bitnom dijelu je identifikacioni broj proizvođača, a u druga je serijski broj koji je dodijelio proizvođač.
Svaki hardvera (ruter, mobitel, frižider, robot usisivač…) na vašoj lokalnoj mreži ima MAC adresu pored IP adrese koju dodjeljuje lokalni ruter ili server.
Možemo reći da je MAC adresa jedna oznaka na vašem računaru koja je unikatna, što u suštini znači da niko na svijetu nema istu MAC adresu (osim u posebnim slučajevima, kada se ona može klonirati).
Kako pročitati MAC i IP Adresu?
Potrebno je pokrenuti Command prompt i u njemu ukucati komandu IPCONFIG /ALL
Isto to možemo uraditi i putem PowerShella.
Većina mrežnih uređaja ima na sebi naljepnicu na kojoj piše MAC adresa.
Automatska IP adresa – DHCP
DHCP je TCP-IP protokol koji nudi način da dinamički (automatski) dodeljujemo IP adrese uređajima na mreži.
Svaki router ima u sebi integrisan ovaj protokol koji možemo podesiti putem web interfejsa.
Ovaj protokol može i da radi lokalno na nekoj mreži ako se instalira DHCP server.
Statička IP adresa
Statička IP adresa je tip IP adrese koji jednom kad je postaviš tj. dodijeliš mašini zauvijek ostaje isti na mreži. Moramo paziti da ne dodijelimo dvije iste IP adrese u istoj mreži inače ćemo imati konflikt i ti uređaji neće imati mrežnu konekciju ili će je stalno gubiti.
Subnet mask
Ona omogućava podjelu velike mreže na manje, logičke podmreže, kako bi se bolje organizovala mrežna komunikacija i upravljanje resursima.
Primjer 1:
Ako imate IP adresu 192.168.1.10 i subnet masku 255.255.255.0, prvih 24 bita (3 okteta) predstavlja mrežni dio, dok posljednji oktet predstavlja host dio. Ovo omogućava stvaranje podmreža unutar 192.168.1.0 mreže. Unutar te mreže možemo imati 256 IP adresa.
Podešavanjem subnet maske možemo napraviti mrežu za 512 uređaja ili više.
Ispod je CIDR tabela koja će vam olakšati razumijevanje subnet maski.
Gateway
Default gateway je obično adresa rutera koji je spojen na internet.
DNS
Domain Name System je servis koji primarno služi prevođenju odnosno mapiranju alfa-numeričkih naziva u IP adresu računara (engl. Forward Lookup), ali često i obratno (engl. Reverse Lookup).
www.kf-cc.ba -> 144.76.57.112
Naša preporuka je da koristite Google DNS servere a njihove adrese su:
– Primary 8.8.8.8
– Alternative 8.8.4.4
Pored Google-a, Cloudfare nudi svoje DNS server kao i Quad9.
Neki DNS serveri automatski blokiranje stranice koje su zaražene virusima i koje nisu pogodne za porodice (npr. pornografski sadržaj).
Ping
Packet Internet Grouper (ping) je osnovni alat za ispitivanje postojanja konekcije između dva entiteta i otkrivanja problema u računarskim mrežama.
Komandu možemo kucati u Command promptu ili Power shellu.
ping IP_ADRESA
ping DOMENA
Tracert
Paketi od jednog do drugog računara putuju mrežom, preko niza drugih računara. ping komanda nam mjeri vreme za koje paket prelazi taj put.
Komanda tracert radi sličnu stvar samo što pokazuje i vremena putovanja paketa do svakog pojedinog uređaja kroz koji je paket prošao na putu do odredišta. Na ovaj način, možemo da ustanovimo i tačno mjesto gde dolazi do problema.
SoftPerfect Network Scanner
Ako vam je potrebno da skenirate čitav mrežni opseg kako bi provjerili koji su još uređaji na mreži, možete koristi ovaj besplatni alat.
https://oblak.pronameserver.xyz/index.php/s/Qa3f3PGggogYeZY
Nemojte ga updateovati da ne izgubite besplatne mogućnosti.
Remote
Remote Desktop Connection
Ovo je standarni program za udaljeni pristup računarima u lokalnoj ili internet mreži (potrebno je otvoriti RDP port + port forward odraditi da bi sve uspješno radilo – međutim ovo je izuzetno opasno).
Njegova prednost je dijeljenje printera i uređaja (eksternih diskova, kartica) putem Remote Desktop Protokola.
Team Viewer
TeamViewer je program za daljinsko (remote) upravljanje računarom. On vam omogućava dijeljenje desktopa, organizovanje online sastanaka, web konferencija, daljinsko servisiranje računara te dijeljenje datoteka direktno sa računarom sa kojim ste povezani.
Alternativni program je: AnyDesk.
LiteManager
LiteManager je program vrlo sličan Microsoft RDP međutim njegova prednost je što je besplatan i dostupan na raznoraznim platformama (Windows, Linux, MAC)
Omogućava besplatnu kontrolu do 30 računara. Ima i posebne mrežen postavke za sporije internet konekcije.
Troubleshooting
Resetovanje mreže
Ukoliko primjetimo čudne probleme na našem računaru a sa drugim računarima u mreži je sve OK, trebali bi pristupiti ugrađenoj Windows 10 opciji koja nam omogućava resetovanje mrežnih postavki.
Možemo to i uraditi alternativno u Command promptu.
Firewall
Firewall je uređaj (softver) za mrežnu sigurnost koji dozvoljava ili blokira mrežni saobraćaj koji se odvija između nebezbjedne (untrusted) zone (npr. internet) i bezbjedne (trusted) zone (npr. privatna ili korporativna mreža).
Firewall treba da spriječi neželjeni saobraćaj, blokira „upade“ u lokalnu mrežu i zaštiti računare u njoj.
Kao „saobraćajni policajac“ u mreži, Firewall prati sav saobraćaj i omogućava ili onemogućava protok određenog saobraćaja, pa predstavlja najbolju lokaciju za primjenu sigurnosnih postavke.
Zbog toga kažemo da je Firewall strateški najbitnija sigurnost komponenta u mrežnoj infrastrukturi.
Svaki Windows ima u sebi ugrađen Firewall koji je moguće vrlo lahko podesiti.
Vježba #8
ZADATAK 1
- Saznajte svoju javnu i lokalnu IP adresu
- Podesiti statičku IP adresu 10.0.0.x i pingati druge računare u mreži.
- Promjenite DNS na Quad9
- Probati tracert komandu na proizvoljnoj domeni.